Phát hiện mới về cách 'chăm sóc sức khỏe'

Con người từ lâu được cho là loài duy nhất có hành vi chăm sóc sức khỏe phức tạp và có hệ thống nhưng một nghiên cứu mới công bố đã thách thức định kiến đó. Theo nhóm nghiên cứu, tinh tinh, họ hàng gần nhất của loài người cũng thực hành các hành vi vệ sinh và chữa bệnh một cách đáng kinh ngạc.

Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Frontiers in Ecology and Evolution, tập trung vào hai cộng đồng tinh tinh tại rừng Budongo (Uganda): Sonso và Waibira. Các nhà khoa học đã kết hợp dữ liệu quan sát mới trong vòng 4 tháng với dữ liệu hành vi thu thập suốt ba thập kỷ tại cùng địa điểm để đưa ra phân tích.

Trong tổng cộng 30 trường hợp được ghi nhận, tinh tinh đã thể hiện một loạt hành vi tự chăm sóc như: liếm vết thương, nhai lá rồi đắp lên da tổn thương, lấy lá lau hậu môn sau khi đi vệ sinh, hoặc làm sạch bộ phận sinh dục sau khi giao phối. Đặc biệt, trong một số trường hợp, những hành động vệ sinh này còn được thực hiện cho đồng loại, bao gồm cả lau dương vật của bạn tình sau quan hệ.

Theo tiến sĩ Elodie Freymann, tác giả chính của nghiên cứu, nhiều loại cây được tinh tinh chọn để đắp lên vết thương là những loài có đặc tính sinh học tương tự dược liệu, ví dụ như Alchornea floribunda và Acalypha, vốn có tác dụng kháng khuẩn hoặc chống viêm.

"Chúng tôi chưa thể kết luận liệu tinh tinh có hiểu rõ tác dụng của từng loài cây hay không, nhưng việc lặp lại hành vi này cho thấy chúng không làm điều đó một cách ngẫu nhiên", Freymann nhận định.

Một trong những điểm nổi bật nhất của nghiên cứu là việc phát hiện ra các hành vi chăm sóc không chỉ hướng vào bản thân mà còn nhắm đến các cá thể khác và không nhất thiết phải có quan hệ huyết thống. Trong 7 trường hợp được ghi nhận, tinh tinh giúp nhau tháo bẫy, chăm sóc vết thương, hoặc dọn dẹp vệ sinh sau giao phối.

"Chúng ta từng tin chỉ con người mới biết giúp đỡ nhau vô điều kiện. Nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy động vật cũng có thể hành động vì lợi ích của đồng loại mà không cần lợi ích rõ ràng cho bản thân", Freymann nói.

Theo tiến sĩ Caroline Schuppli, một chuyên gia về hành vi động vật tại Viện Max Planck (Đức), nghiên cứu này không chỉ có giá trị mô tả mà còn góp phần định hình lại cách con người nhìn về mối liên hệ giữa chúng ta với động vật. "Rõ ràng khả năng nhận thức cần có để thực hiện những hành vi như vậy không phải là độc quyền của con người", bà Schuppli nói.

Từ lâu, các nhà khoa học đã biết tinh tinh sử dụng công cụ để kiếm ăn hoặc thậm chí dùng côn trùng đắp lên vết thương. Đười ươi ở Indonesia từng được ghi nhận dùng nhựa cây và lá nhai từ các loài cây có đặc tính kháng khuẩn để chữa lành vết thương da.

Tuy nhiên, nghiên cứu lần này là một trong những nghiên cứu hiếm hoi kết nối hành vi vệ sinh với khái niệm "chăm sóc sức khỏe" ở động vật. Nó mở ra một hướng tiếp cận mới trong việc khám phá nguồn gốc của hệ thống y tế hiện đại, sự đồng cảm và cả nền tảng đạo đức xã hội.

"Nếu chúng ta tiếp tục tìm ra nhiều hành vi giúp đỡ lẫn nhau ở động vật, đặc biệt trong lĩnh vực sức khỏe, thì chúng ta càng thấy những gì từng được xem là độc quyền của con người thực chất đã tồn tại trong dòng tiến hóa từ hàng triệu năm trước", tiến sĩ Freymann kết luận.

Phạm Linh (Theo Theguardian)